GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet vindt dat de toegang tot de abortuszorg beter moet. Daarom heeft zij samen met drie andere Kamerleden een wetsvoorstel ingediend om de abortuspil bij de huisarts te legaliseren. Tot nu toe mogen alleen abortusklinieken en ziekenhuizen een abortus uitvoeren. Hoewel het toegankelijker maken van de abortuszorg een mooi initiatief lijkt, zal het onder een slechte uitvoering er toe kunnen leiden dat abortusklinieken door heel Nederland haar deuren moeten sluiten.
Tekort aan klinieken
Er is een tekort aan abortusklinieken, waardoor voor veel mensen een abortuskliniek te ver weg is. Volgens de website van Sense telt Nederland momenteel 18 abortusklinieken. Deze klinieken zijn niet gelijkmatig over het land verdeeld. Amsterdam telt er drie, maar in Friesland en Drenthe zijn er bijvoorbeeld geen. Daarom is er in de Eerste kamer vergaderd over het initiatiefwetsvoorstel legale medicamenteuze afbreking zwangerschap, die is ingediend door de Kamerleden: Ellemeet (GroenLinks), Kuiken (PVDA), Paternotte (D66) en Van Wijngaarden (VVD).
Een huisarts is vaak dichterbij en ook betrouwbaarder voor de vrouwen, omdat ze hun huisarts vaak al persoonlijk kennen. Zo meldt Bureau Clara Wichmann, een organisatie die streeft naar een betere maatschappelijke rechtspositie van vrouwen: ‘Door het verstrekken van de abortuspil mogelijk te maken via de huisarts, kan het zelfbeschikkingsrecht beter worden uitgeoefend, omdat de toegang tot abortus hiermee verbeterd wordt.’ Daaraan toe te voegen, schrijven de Kamerleden, in de toelichting van de wet die in 2018 al werd ingediend, dat veel vrouwen die ongewenst zwanger zijn toch eerst naar de huisarts gaan.
Met deze wet blijft de huisarts wel de keuzemogelijkheid houden of zij deze behandeling binnen hun praktijk aanbieden of de vrouwen alsnog doorverwijzen naar een kliniek.
Huidige toegankelijkheid van de abortuspil
Nu beschikken alleen abortusklinieken en ziekenhuizen over de vergunning die nodig is om een abortuspil voor te schrijven. Als je officieel in Nederland woont en hier een zorgverzekering hebt is abortus gratis (dus ook deze vorm). Een ongewenst zwangere vrouw kan zich direct bij een kliniek melden, maar ongeveer de helft van de vrouwen meldt zich eerst bij de huisarts, waarna zij wordt doorverwezen naar een abortuskliniek.
De klinieken maken gebruik van een vast proces binnen het behandeltraject. De intakegesprekken zijn een belangrijk onderdeel binnen deze voorzorg. In zo’n gesprek stelt de arts of verpleegkundige verschillende vragen aan de vrouw over de abortus. De arts is hiertoe wettelijk verplicht om er zo achter te komen of ze zelf achter haar keuze staat en of er geen sprake is van dwang. Vervolgens wordt er een echo gemaakt om te bepalen hoever de vrouw is in haar zwangerschap. Tot 9 weken kan er voor de abortuspil worden gekozen. Na 9 weken zijn er nog wel andere abortus methodes, zie hiervoor de infographic. Ook nazorg is wettelijk verplicht, denk hierbij aan ‘follow-up’ afspraken en de mogelijkheid om contact op te nemen.
Gefinancierd door de overheid
De klinieken worden gefinancierd door de overheid. Zo vertelt Ellie Oosterhuis, van abortuskliniek Stimezo in Groningen in een artikel van Investico: ’Ze ontvangen subsidie van het ministerie van Volksgezondheid op basis van het aantal behandelingen. Voor een behandeling met de abortuspil krijgt een kliniek zo’n 450 euro, voor een instrumentele behandeling zo’n 600 euro.’ Het financieringsmodel voor klinieken is gebaseerd op 2000 behandelingen per jaar. Dit houdt in dat de klinieken minstens tweeduizend behandelingen per jaar moeten uitvoeren om hun deuren open te houden.
Verdeeldheid over het wetsvoorstel
Er is een duidelijke verdeeldheid over de behoefte aan deze verandering binnen de abortuszorg. Volgens klinieken is er geen representatief onderzoek gedaan naar de ervaring van vrouwen binnen deze zorgsector en ook is het onduidelijk hoeveel huisartsen er willen meewerken aan dit voorstel. Volgens het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA) is hen namelijk geen advies gevraagd tijdens de totstandkoming van dit wetsvoorstel. De experts op het gebied van de abortuszorg zijn dus buiten beschouwing gelaten, terwijl zij juist grote gevaren zien binnen deze wetswijziging. Investico zegt hierover: ‘Het huidige wetsvoorstel over een toegankelijkere abortuszorg is een goed idee, maar zal gaan lijden onder een slechte uitvoering’.
Kwalitatief slechtere zorg
De intakegesprekken, die deel uit maken van de voorzorg, zijn een belangrijk onderdeel van het behandeltraject, net zoals de nazorg. Experts maken zich zorgen dat huisartsen door de hoge werkdruk hier geen tijd voor hebben. Ook beschikken de meeste huisartsen niet over de apparatuur die nodig is om bijvoorbeeld een echo te maken. Daarbij zijn huisartsen ook niet gespecialiseerd in de abortuszorg in tegenstelling tot abortusartsen. Abortusartsen zijn opgeleid voor deze specifieke hulpverlening en kunnen een kwalitatief betere zorg bieden dan huisartsen. Zo zegt Femke van Straaten, bestuurder van abortusklinieken in Haarlem en Amsterdam, in een artikel van het NRC: ‘het is misschien om de hoek, maar de tijd en ruimte voor de hulpverlening kán niet hetzelfde zijn.’
Problemen in Noord-Nederland
Deze wetswijziging zal ook gevolgen hebben op het financieringsmodel van de klinieken. Zoals hierboven al beschreven, krijgt een kliniek een bepaald bedrag per ingreep. Wanneer de abortuspil bij de huisarts verkrijgbaar zal zijn, betekent dit dus dat verschillende abortusklinieken aanzienlijk minder subsidie gaan ontvangen (een derde van alle ingrepen). Als gevolg hiervan gaan abortusklinieken financieel in de problemen komen. ‘Het kan zo zijn dat klinieken moeten sluiten, waardoor de keuzevrijheid van de vrouw juist minder wordt’, aldus van Straaten aan het NRC.
De abortuszorg in Noord-Nederland zal hierdoor het hardst geraakt worden. De abortuskliniek Stimezo in Groningen dient ook de vrouwen uit Drenthe, Friesland en de Waddeneilanden. 53% van de behandelingen die Stimezo Groningen uitvoert gebeurt via de abortuspil. Met deze wetswijziging dreigt er een groot deel van hun inkomsten weg te vallen. Wanneer deze kliniek haar deuren zou moeten sluiten zou dat betekenen dat zwangeren uit die provincies genoodzaakt zijn om voor abortuszorg te reizen naar Almere. Ook kan het zijn dat de klinieken de tarieven moeten verhogen voor abortusbehandelingen in een later stadium van de zwangerschap. Vooral voor zwangeren die al voorbij de 9-weken-termijn zitten, zal dit een groot probleem zijn.
Afhankelijk van de huisarts
Een andere zorg is dat deze wet geen garantie biedt dat de pil bij de huisarts beschikbaar zal zijn. Als de wet wordt aangenomen behoort de ingreep tot de aanvullende zorg. De huisarts mag zelf kiezen of ze de pil aanbieden of dat ze iemand doorverwijzen naar een kliniek. Hierdoor blijft de zwangere alsnog afhankelijk van de beslissing van de huisarts. Dit is gevaarlijk in gebieden waar abortusklinieken het risico lopen om door deze wet hun deuren te sluiten.
Abortusklinieken beschermen
De meeste voorstanders van deze wet willen daarom beide. Niet alleen willen ze dat de abortuspil tegenwoordig bij de huisarts verkrijgbaar is, ze willen ook dat er in heel Nederland abortusklinieken blijven bestaan. Hier ligt alleen het knelpunt, want het ministerie van Volksgezondheid geeft aan dat ze abortusklinieken geen garantie kunnen bieden voor hun voortbestaan.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) laat aan Investico weten dat áls het wetsvoorstel wordt aangenomen, dit op lange termijn inderdaad zou kunnen betekenen dat klinieken minder subsidies krijgen. Als reactie hierop beloofd Minister Kuipers van Volksgezondheid dat wanneer er ‘goede redenen’ zijn er een nieuw kostenonderzoek kan worden uitgevoerd. Waarna de tarieven eventueel zouden kunnen worden aangepast.
LEES OOK: Aantal hiv-infecties groeit sneller
Bron: Sense.info, NRC, BNNVARA, platform.investico.nl, eerste kamer